نویسنده: نومی میلر*
مترجم یوسف محتشمی




 
هئیت باستانشناسی فرانسوی گومت برای تحقیقات در دره ایندوس که پس از کشفیات تاریخی دره سند توجه باستانشناسان را به خود مشغول کرده بود این هئیت توسط جان ماری کاسل کتابدار موزه گومیت تاسیس شد ..این میسیون در اصل شاخه ای از نمایندگی هئیات باستانشناسی فرانسوی در افغانستان بود که کاسل در بین سالهای 1951تا1975 عضو این هئیت بود این میسیون توسط ژان فرانسیس ژاریش مدیر موزه گومت و دستیار مدیرموزه خانم کاترین ژاریش رهبری میشد . عملیات صحرایی این پروژه توسط وزارت امور خارجه فرانسه حمایت مالی میشد
پس ازسال 1962این گروه فعالیتهایش را در استان بلوچستان پاکستان دنبال نمود. در حفاریهای نینداواری در1962-1965در یک دره کوهستانی در جنوب بلوچستان اثار سطحی از یک سکونتکاه که بیشتر از 25 هکتار وسعت داشت و متعلق به فرهنگ دوره کولی بود و قدمت ان به هزاره سوم قبل از میلاد می رسید برخوردند.
در سال 1968 گروه باستانشناسی فعالیتهایش را در شمال بلوچستان درمحوطه کچی و دره آبریز رودخانه بولان متمرکز نمود . قلل کوههای بولان در منطقه ای واقع شده اند که محل تلاقی جنوب افغانستان شرق ایران وتپه های بلوچستان ودره رود سند است.
این منطقه کوهستانی بسا ن محلی بود در کرانه غربی دره رود سند . جاییکه در 2500قبل از میلاد شاهد رشد یک تمدن شهرنشینی بزرگ بود بطوریکه در بعضی از اشکال آن از هر دو تمدن بین النهرین و امپراتوری مصر باستان عظیم تر بود.برای اولین زمان در شبه قاره توالی استقرار برای 7000تا 500 قبل از میلاد در پی کاوشهای پیراک در1968 تا1974 مهرگر 1975تا1985و نوشارو1985تا1996 اثبات شده بود

مهرگر

بایستی بیاد اورد که قبل از این بررسی قدمت اولین دهکده کشاورزی در این منطقه به بیش از 4000سال قبل از میلاد نمیرسید.
این کشف فوق العاده اعتبار فرضیه ای را که معتقد بود تمدن دره سند حاصل مهاجرت کلونیهای ساکن فلات ایران و آسیای میانه بود را باطل کرد . امروزه کاوشهای مهرگر بطور کامل انقلابی را در عرصه باستانشناسی منطقه بلوچستان و مخصوصاً فرضیات گذشته پیرامون سکونتگاههای شهری عظیم دره سند بوجود آورده است.
منطقه باستانی مهرگر چیزی در حدود 300هکتار را در بر میگیرد که شامل اثار متوالی از دوره سنگ و سفال (پایان هزاره هشتم قبل از میلاد و ابتدای هزاره هفتم قبل از میلاد) تا حدود 2600 قبل از میلاد مربوط به قبل از ابتدای تمدن دره سند. مدارک از وجود 9نه طبقه باستانشناسی و 9 شیوه خاکسپاری و نمونه گور مکشوف است که از دوره سنگ و سفال (دوره اول) حکایت دارد.. خانه ها از خشت خام ساخته میشدند و در بعضی از انها در قسمت خارجی با نقاشی همراه بود. که با طراحی های مشابه هم ساخته میشدند
اقتصاد کشاورزی به زراعت جو متکی بود اما بیشتر رژیم غذایی مردم به شکار وابسته بود. اما بهر حال اولین نشانه ها از اهلی کردن بز در همین دوره ثبت شده است. در این دورانها حیوانات اهلی نگهداری شده بوسیله شکار تامین میشدند. این حیوانات فقط شامل گاو کوهاندار اهلی نمیشدند. و بیشتر انها از طبیعت بدست می امدند.محقیقین پالی نولوژی در تحقیقات خود ابراز داشته اند که گیاهان اندوره به مانند گیاهان و نباتات امروزی پرثمر نبوده اند. حفاری نزدیک به 360 گور توانایی مطالعه جزییات مراسم تدفین را به ما میدهد.که مطالعه سلامت انسان و شاخص های اجتماعی را به ما میدهد.
آیینهای تدفین موضوعات جالبی را در بر میگیرد اما مخصوصاًهمچنین وفور زینت الات با کیفیتی که نشاندهنده هنر مندان چیره دستی وقدرت مردانی که توانایی بکار بردن موادی که از نقاط دور دست حاصل میشدو.بطور قابل ملاحظه ای صدفهای دریایی و سنگ لاجورد فیروزه و سنگهای اهکی که از درون گورها یافت شده است بعضاً در زیر پای مرده سبدی را قرار میدادند.
در لایه های پایانی دوره اول مهرگر تکه مسی که کاربرد تزیینی داشته است یافت شده که یکی از انها همراه با اثاری از ریسمان کتانی است این ریسمان کتانی قدیمی ترین نمونه از کاربرد رشته های نخی کتانی در سراسر عالم است که بدست امده است.
در اخر دوره IIAدر حدود 6000قبل از میلاد اولین نمونه سفالگری که از خاک رس نپخته درست شده است ظاهر میشود.پیشرفت در فعالیتهای کشاورزی بطور واضحی با مجموعه از ساختانها که دارای انبار و قسمتهای جدا شدهای که در بیشتر انها بعنوان انبار غلات و محصولات کشاورز ی استفاده میشدند میتوان پی برد.
در لایهIIBکیفیت سفالهای ساخته شده بسیار بهتر شده بود .ولی کمی بعد از 5000قبل از میلاد نقوش هندسی که بر روی سفالها نقش میشد بشک فزایندهای رو به افزایش نهاده بود.
دوره مفرغ کهن ((PeriodIII بین 5000سال قبل از میلاد و نیمه اول هزاره چهارم قبل از میلاد بطور منحصر بفرد و برجسته ای هنرو مخصوصاًسفالکری شاهد پیشرفت بودند.سفالگری ایندوره از خاک با کیفیت عالی که بوسیله چرخ سفالگری ساخته میشد وبشکل افراطی با نقوش پرندگان و حیوانات وحشی نقاشی تزیین میگردید.
همینطور بشکل قاب ملاحظه ای ساخت و تولید مهره های Steatitپخته شده وسپس بوسیله لعاب اکسید مس سبز copper-oxide لعاب داده میشد .در مراحل فلزگری اثاری یافت شده که در این مکان سنگ لاجورد و فیروزه را فراوری مینمودند.
در هزاره چهارم قبل از میلاد و در نیمه اول هزاره سوم قبل از میلاد سفالگران مهر گر و سایر نقاط بلوچستان از نظرکیفیت بالای محصولات و فنون سفالگری تا انجایی پیشرفت کردند که تولیدات انها به هر کجااز قبیل شرق ایران جنوب افغانستان وت دوردسته تا تاجیکستان امروزی و بطور برجسته ای در محوطه باستانی سازان صادر میشد ویا از نمونه های ساخته شده انها کپی برداری میکرد.این دوران بشکل متمایزی با ساخت پیکره های انسان که با کیفیت عالی و زیبایی ساخته میشدندواشاره به منابع اسطوره ای مدفون شدهای دارند که تا کنون بر ما ناشناخته مانده است.

نوشارو Nausharo

کاوشهای نوشارو در بلوچستان و به فاصله 6کیلو متری مهرگر پیدا شده است این محوطه همزمان با مهر گر در 3000و2500 قبل از میلاد وآثار دیگر متعلق به مرحله دیگری در2500تا1900 قبل از میلاد را شامل میشود که متعلق به دوره تمدن شهرنشینی دره سند میباشد.که آثار متعلق به تمدن هارپا بر روی ان را پوشانده است . دوره تمدنی که از سایت باستانی هاراپا گرفته شده است. این کاوشها در نوشارو نشانداد که تمدن دره سند با فرهنگهای نو سنگی و دوران مفرغ بلوچستان در ارتباط و به نوعی ادامه فرهنگ بلوچستان بوده است. کاوشهای لایه هارپان نمایانی از سکونتگاهی که محل تلاقی معیارها و مقیاسهای تمدن شهری دره سند وناحیه مستطیل شکل و ماهیت واقعی استخر بزرگ هارپا و ماهیت اب شناسی فرهنگ هارپا را بر روی ما گشود مطالعات سفال دوره هارپا در نوشارو نشاندهنده سیر تکامل روشن و نمایانی در دورانهای متمادی بود بدینسان این کشفیات ناقض فرضیه ای بود که سفالگری هارپا برای سده های متمادی دستخوش سکون و ایستای بود.
در اغاز دوره حدود2100 قبل از میلاد که همزمان است با دورهIV نوشارو سفالسازی و سایر اشیاء اغاز به ظاهر شدن کردند در محدوده ابگیر کوهستان بولان که با اشیاء بدست امده از افغانستان و ترکمنستان و اوزبکستان و شرق ایران قابل مقایسه هستند . بعضی از این اشیاء بشکل قابل ملاحظه ای در محوطه های باستانی دره سند در موهنجودارو وچانو دارو یافت شده اند.این گمان به زهن می رسد که این اثارکه به انها اشاره شد بوسیله مهاجمانی از غرب و شمال غرب به انجا راه پیدا کرده اند. در نتیجه حفاریهای نوشارو و کشف گورستان (گورستان دوره VIIIمهرگر)و سایر محوطه های در نزدیکی نوشارو و مهرگر اکنون واضح است که عناصر بیگانه پدید اورندگان هارپا که در این شهرها سکنی گزیده بودند و پدید اورندگان تمدن دره سند ظاهراً با صلح جویی و از مهرگر و سایر محوطه های بلوچستان به این اقلیم وارد شده اند. و تمام این اثار نشانگر این مطلب است که فعالیت بزرگ تجاری در این منطقه در حال رشد بوده است . که متصل کنندگان تمدن دره سند و بین النهرین بودهاند انانی که به شاهراهای تجاری سرتاسر جنوب ایران مسلط بودند

پی‌نوشت‌ها:

* دانشگاه پنسیلوانیا

منبع: www.tarikheslam.com

/ج